Hạt Dẻ 4 Công Dụng 6 Cách Làm Món Ăn Ngon

Nguồn gốc, đặc điểm và các loại hạt dẻ

Nguồn gốc

Hạt dẻ là một loại hạt của cây dẻ, đây là loài thực vật thuộc loại thân gỗ, có tuổi thọ sống lâu năm và có nguồn gốc từ những nước ở khu vực châu Âu, bán đảo châu Á (nay là lãnh thổ của đất nước Thổ Nhĩ Kỳ). Ngày nay, hạt dẻ được yêu thích sử dụng rộng rãi khắp thế giới, vì vậy nên người ta trồng trên rất nhiều nơi ở khu vực châu Á và đặc biệt là lãnh thổ châu Âu.

Đặc điểm

Trong khoa học, hạt dẻ được gọi là Castanea Mollissima, ngoài ra người ta còn biết đến với cái tên Sơn Hạch Đào. Đây là một loài cây thuộc họ Sồi dẻ (Fagaceae).

Hạt dẻ được bao bọc bởi lớp vỏ của quả đầy gai ở bên ngoài. Vào khoảng tháng 8 -10 mỗi năm, quả chứa sẽ vào mùa chín, khi ấy, quả sẽ chuyển sang màu nâu đen và tự rụng xuống đất. Mỗi quả thường chứ 1-2 hạt, có quả còn chứa đến tận 4 hạt bên trong.

Khả năng chịu rét và chịu nhiệt của cây dẻ rất tốt. Cây có rất nhiều giá trị kinh tế bởi không chỉ mang lại sản lượng hạt đều đặn kéo dài trong suốt 60 năm, cây còn được trồng nhằm mục đích lấy gỗ nhờ chất lượng của gỗ cây dẻ rất tốt, khá chắc chắn và bền cứng.

Các loại hạt dẻ thông dụng ở Việt Nam

Hạt dẻ Sapa: Loại hạt này có hương vị rất bùi, béo và có chút hơi ngọt. Dẻ Sapa có hình dạng không thống nhất nhưng các cạnh góc đồng đều. Lớp vỏ hạt bóng, có màu nâu sẫm, trên đỉnh vỏ có thể có một lớp lông tơ màu trắng nhạt. Kích thước hạt to hơn khoảng 4 lần so với loại dẻ rừng. Ngoài ra, khi tách hạt, bạn sẽ thấy lớp vỏ mỏng lụa màu vàng chanh phủ lên toàn bộ hạt.

Hạt dẻ Thái Lan: Đây là loại hạt dẻ có hương vị rất thơm ngon, giá thành lại phải chăng nên rất được ưa chuộng và có mặt ở nhiều quán xá lệ đường ngày nay. Hạt có lớp vỏ cứng màu nâu, thưởng chỉ có một hạt to, hình dạng hạt tròn và cân xứng mọi góc độ, trông khá dễ nhận biết.

Hạt dẻ Nhật: Hương vị của hạt này thơm ngon và rất hấp dẫn. Các loại hạt nhật thường thấy trên thị trường đều được chế biến sẵn và đóng gói trong bao bì. Hạt có hình cầu hơi méo và không đều, lớp vỏ của hạt dày, màu nâu đất, bên trong hạt màu vàng sáng. Hương vị cũng thơm ngon và hấp dẫn. Hầu hết, hạt dẻ Nhật được chế biến sẵn và đóng gói trong bao bì.

Hạt dẻ rừng: Nhân của hạt dẻ rừng có màu vàng chanh, khi ăn sẽ cảm nhận ngay được vị ngọt, bùi, thơm và béo ngậy của hạt. Vỏ hạt mỏng, hơi bóng, màu nâu sẫm và rất dễ bóc, nhìn kỹ chút nữa sẽ thấy có lớp lông tơ màu trắng nhạt. Bên ngoài quả dẻ được bao quanh bởi nhiều gai rất sắc nhọn. Hình dáng bên ngoài của dẻ rừng khá giống với quả chôm chôm rừng.

Hạt dẻ Trung: Hương thơm của hạt dẻ Trung không có gì quá khác biệt hay nổi bật hơn so với dẻ Sapa. Hạt khá to và tròn, vỏ hạt hơi mỏng và có màu nâu bóng, thoạt nhìn sẽ thấy khá giống với hạt Cao Bằng và Sapa.

Hạt dẻ ngựa: Loài cây này có giá trị dinh dưỡng và giá trị sử dụng rất cao bởi hầu hết các bộ phận của cây đều có thể khai thác từ hạt, hoa và vỏ cây. Tất cả đều có thể sử dụng như một loại thảo dược nhằm điều trị bệnh trĩ và các bệnh liên quan đến mạch máu một cách hiệu quả. Hạt dẻ ngựa không nằm trong lớp vỏ phủ đầy gai như các loại dẻ trên mà được bao phủ bởi lớp vỏ gai nhỏ nhọn.

Tác dụng của hạt dẻ đối với sức khỏe

Hạt dẻ có rất nhiều công dụng đối với sức khỏe con người bởi chứa rất nhiều chất dinh dưỡng khác nhau như chất béo, chất đạm, các vitamin B1, vitamin B2, vitamin C cùng một số loại khoáng chất khác.

Giá trị dinh dưỡng của hạt dẻ

Hạt dẻ là một nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng và có nhiều tác dụng cho sức khỏe nhờ vào các thành phần như:

• Chất chống oxy hóa: cung cấp một lượng lớn vitamin E – một chất chống oxy hóa mạnh mẽ. Vitamin E giúp bảo vệ tế bào khỏi tác động gây hại của các gốc tự do, giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như ung thư và các vấn đề về tim mạch.
• Chất xơ: Hạt chứa chất xơ, giúp tăng cường chức năng tiêu hóa, duy trì đường ruột khỏe mạnh và ổn định hệ tiêu hóa. Chất xơ trong hạt quả dẻ cũng có khả năng giảm cholesterol, hỗ trợ kiểm soát cân nặng và đường huyết.
• Vitamin và khoáng chất: Hạt cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất quan trọng như vitamin B1, B6, B9, đồng, magie, mangan,…
• Axit béo không bão hòa: dẻ cung cấp axit béo không bão hòa như axit oleic và axit linoleic. Những axit béo này có khả năng giảm mức cholesterol xấu trong máu, hỗ trợ sự phát triển và bảo vệ các tế bào trong cơ thể.

Công dụng của hạt dẻ đối với sức khỏe

Tác dụng của hạt này đối với sức khỏe đã được kiểm chứng thông qua nhiều nghiên cứu và khảo sát. Dưới đây là một số công dụng nổi bật nhất:

Hạt dẻ giúp tăng sức đề kháng

Hạt là nguồn cung cấp các vitamin và khoáng chất quan trọng như vitamin E, magie, và kẽm giúp hỗ trợ chức năng miễn dịch của cơ thể. Ngoài ra, cũng chứa nhiều chất chống oxy hóa như flavonoids, resveratrol và aescin. Các chất này giúp ngăn chặn sự tổn thương của tế bào do gốc tự do, giúp tăng sức đề kháng.

Tốt cho sức khỏe tim mạch

Hạt dẻ chứa chất chống oxy hóa như vitamin E, axit ellagic và flavonoid. Những hợp chất này giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, làm giảm lượng cholesterol xấu trong máu và ngăn chặn sự oxy hóa của mạch máu, giảm nguy cơ viêm nhiễm.

Ngoài ra, magie và kali có trong hạt này cũng giúp điều hòa nhịp tim, duy trì huyết áp ổn định. Sự cân bằng giữa magie và kali trong cơ thể sẽ giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch hay đột quỵ.

Giảm tình trạng giãn tĩnh mạch

Hạt dẻ (đặc biệt là dẻ ngựa) chứa aescin giúp tăng lưu lượng máu ở bên trong tĩnh mạch, cải thiện tuần hoàn máu và giảm tình trạng tắc nghẽn trong mạch máu. Thông thường, bệnh giãn tĩnh mạch sẽ đi kèm với tình trạng viêm nhiễm trong mạch máu và các mô xung quanh. Aescin có thể giúp làm giảm tình trạng viêm nhiễm, giúp giảm đau và sưng.

Tăng cường chức năng não bộ

Hạt dẻ là một nguồn thực phẩm giàu các loại vitamin nhóm B như vitamin B6, B1, B2 và B9. Nhóm vitamin này có vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin giữa các tế bào não, chuyển hóa chất béo, protein và carbohydrate thành năng lượng cho não bộ. 

Đồng thời vitamin nhóm B có trong hạt này còn duy trì chức năng thần kinh, tăng cường sự liên kết giữa các tế bào thần kinh và giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến sự thoái hóa của não như bệnh Alzheimer.

Những điều cần biết về tình trạng rối loạn kinh nguyệt

Cung cấp chất xơ giúp ổn định lượng đường trong máu

Hạt dẻ chứa cả hai loại chất xơ là chất xơ hòa tan và không hòa tan. Chất xơ hòa tan hấp thụ nước và tạo thành một loại gel trong ruột, giúp điều chỉnh tốc độ hấp thụ đường và các chất dinh dưỡng từ thức ăn vào máu. Bên cạnh đó, chất xơ không hòa tan giúp cải thiện sức khỏe đường ruột và giảm nguy cơ táo bón. 

Chống oxy hóa

Trong hạt chứa nhiều chất chống oxy hóa như kaempferol và quercetin giúp bảo vệ tế bào và mô khỏi sự tổn thương do oxy hóa. Từ đó làm giảm tình trạng viêm và ngăn ngừa các bệnh liên quan đến oxy hóa như bệnh tim mạch và ung thư.

Làm giảm các triệu chứng ở bệnh trĩ

Hạt dẻ chứa aescin có tác dụng chống viêm và làm giảm sưng tấy, đau, ngứa tại các tĩnh mạch xung quanh hậu môn. Ngoài ra, aescin có khả năng tăng lưu lượng máu trong các tĩnh mạch, cải thiện tuần hoàn máu và làm giảm áp lực trên các tĩnh mạch bị giãn nở, giúp giảm triệu chứng của bệnh trĩ.

Chữa trị vô sinh ở nam giới

Ngoài các tác dụng trên, loại hạt này còn có thể cải thiện tình trạng vô sinh ở nam giới nhờ khả năng giảm sưng tấy của các tĩnh mạch xung quanh tinh hoàn. Kết quả từ một nghiên cứu kéo dài 2 tháng trên 100 nam giới bị vô sinh đã cho thấy sự cải thiện đáng kể về mật độ và khả năng di chuyển của tinh trùng. 

Ngăn ngừa ung thư

Hạt dẻ được biết đến với khả năng chống viêm và oxy hóa. Thành phần aescin trong hạt có khả năng làm giảm sự phát triển của tế bào ung thư và các khối u, đặc biệt là ở gan, đa u tủy và bạch cầu. Ngoài ra, aescin cũng có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư phổi và ung thư tuyến tụy.

Những món ăn từ hạt dẻ

1. Bánh hạt dẻ

Bánh hạt dẻ vốn là một trong những món bánh cực kì có “tiếng tăm” tại Sapa, với lớp vỏ bột mì giòn rụm, bao bọc phần nhân hạt ngọt mềm mà khiến bao người thích thú.

1.1 Nguyên liệu

• Hạt dẻ: 500g
• Bột mì: 300 – 400g
• Sữa thực vật: 300ml
• Đường cát trắng
• Muối tinh
• Mè trắng (vừng trắng)

1.2 Cách làm bánh

Rửa sạch hạt dẻ sau đó đem luộc chín (thêm chút muối vào nước khi luộc), đun lửa nhỏ khoảng 15 – 20 phút để hạt chín. Khi chín đem tách bỏ phần vỏ, lấy phần hạt bên trong đem xay nhuyễn mịn.

Tiến hành sên hạt với chút đường và sữa, đảo nhẹ đều tay tới khi mứt sánh quyện.

Trộn hỗn hợp gồm: bột mì và khoảng 100 – 150ml nước lọc, nhồi bột tới khi bột không còn dính tay thì dừng lại. Sau đó ủ bột khoảng 45 phút – 1 tiếng.

Chia bột thành các phần nhỏ, cán mỏng rồi cho nhân mứt hạt vào, viên tròn bánh, lăn đều với mè trắng. Có thể ấn nhẹ tay để bánh dẹt xuống.

Đem nướng bánh ở mức 170 độ C khoảng 15 phút là hoàn thành. Chú ý cần làm nóng lò nướng trước 10 phút, bật ở 180 độ C.

2. Hạt dẻ rang bơ

Hạt dẻ bùi bùi, rang thơm với chút bơ ngầy ngậy, rồi vị ngọt chầm chậm tan trong miệng hứa hẹn sẽ đem đến cho bạn một trải nghiệm đặc biệt.

2.1 Nguyên liệu

Hạt dẻ: 700g – 1kg (tùy nhu cầu)

Bơ nhạt: 20g

2.2 Cách làm hạt dẻ rang bơ

Ngâm rửa sạch hạt dẻ, sau đó dùng dao khía một đường nhỏ trên vỏ và đem luộc chín trong khoảng 20 phút.

Bắc chảo lên bếp và bật lửa nhỏ, cho hạt vừa luộc vào rang, chú ý đảo đều tay.

Rang hạt khoảng 15 phút thì cho bơ vào, liên tục đảo đều để bơ ngấm vào hạt, đồng thời không bị cháy.

Duy trì rang hạt tới khi bơ tan chảy hết, thấy bám đều trên hạt là được.

3. Hạt dẻ rang muối

Không quá cầu kì, chỉ cần sẵn chút muối hạt, bắc chảo lên bếp nóng và rang chín là có ngay món hạt dẻ rang muối để thưởng thức rồi!

3.1 Nguyên liệu

Hạt dẻ: 700g – 1kg (tùy nhu cầu)

Muối hột: 300g

3.2 Cách làm hạt dẻ rang muối

Ngâm rửa sạch hạt dẻ, để ráo nước, rồi dùng dao khía một đường nhỏ trên vỏ. Tiếp đến luộc trong khoảng 15 phút.

Bắc chảo lên bếp (chú ý để lửa nhỏ), cho muối hột vào đảo trước, sau đó cho hạt vào đảo cùng. Duy trì đảo đều tay tới khi hạt nứt ra là được.

4. Chè hạt dẻ

Để “đổi gió” các món chè thông thường từ hạt đậu đen, đậu xanh hay hạt sen,…sao không thử kết hợp hạt dẻ với nước cốt dừa ngọt thơm để nấu chè xem sao!

4.1 Nguyên liệu

• Hạt dẻ: 300g
• Gạo nếp: 300 – 500g
• Cơm dừa
• Bột năng: 3 – 4 muỗng cà phê
• Đường cát trắng
• Muối tinh
• Nước lọc: 1 lít

4.2 Cách làm chè hạt dẻ

Ngâm rửa sạch hạt dẻ, sau đó đem luộc chín trong khoảng 20 – 25 phút rồi tách bỏ phần vỏ, lấy phần hạt điều và đem thái miếng vuông nhỏ.

Vo sạch gạo nếp rồi ngâm thêm khoảng 1 tiếng.

Nạo cơm dừa thành sợi nhỏ, hòa thêm nước vào rồi tiến hành vắt lấy nước cốt. Tiếp đến dùng rây lọc, vắt kiệt nước và loại bỏ phần bã. Đun nước cốt dừa với lửa nhỏ, khi sôi thì hòa bột năng và đường vào, đun thêm khoảng 10 phút thì tắt bếp.

Trộn đều hạt điều với gạo nếp, đun nhỏ lửa, liên tục khuấy đều tay để nếp không bị cháy, khi sôi thì cho phần nước cốt dừa vào. Nếu thấy chè hơi đặc thì hãy thêm chút nước. Đun chè thêm 5 – 10 phút là có thể thưởng thức.

5. Xôi hạt dẻ

Hạt dẻ nấu cùng gạo nếp dẻo thơm sẽ có hương vị thế nào nhỉ? Thử ngay công thức nấu xôi dưới đây nhé!

5.1 Nguyên liệu

• Hạt dẻ: 300 – 400g
• Gạo nếp: 800g
• Nước cốt dừa: 100ml (4 – 5 muỗng canh)
• Muối tinh
• Cơm dừa nạo

5.2 Cách làm xôi

Rửa sạch hạt, dùng dao khía một đường nhỏ trên vỏ để khi chín dễ tách vỏ. Tiếp đến luộc chín hạt trong khoảng 20 phút, thái hạt thành miếng vuông nhỏ.

Vo sạch và ngâm gạo nếp trong nước từ 4 – 5 tiếng rồi vớt ra để ráo.

Trộn đều hạt dẻ với gạo nếp, thêm chút muối tinh. Tiến hành hấp chín hỗn hợp, khi xôi chín dẻo, rưới nước cốt dừa lên trên. Đun thêm khoảng 5 – 10 phút.

Trước khi dùng, đừng quên rắc thêm cơm dừa nạo.

6. Cháo hạt dẻ

Tô cháo ấm nóng, hài hòa vị ngọt bùi của gạo và hạt dẻ. Đặc biệt, nếu đang tìm một công thức cháo mềm ngọt, giàu dinh dưỡng để thêm vào thực đơn ăn dặm cho bé, cháo hạt cũng là gợi ý để các mẹ tham khảo đấy.

6.1 Nguyên liệu

Hạt dẻ: 100g

Gạo tẻ (hoặc gạo lứt): 200g

Gia vị: hạt nêm, đường, nước mắm

6.2 Cách làm cháo hạt dẻ

Rửa sạch hạt và đem luộc chín trong khoảng 20 phút. Khi hạt chín, đem bóc vỏ, lấy hạt ra rồi đem thái đôi hoặc thành các miếng vuông nhỏ.

Vo sạch gạo tẻ, ngâm gạo trong nước khoảng 1 – 2 tiếng.

Trộn hạt và gạo tẻ, cho vào nồi cơm điện hoặc nồi áp suất, thêm lượng nước ngập gấp 3 lượng hạt dẻ và gạo. Khi cháo sôi thì tiếp tục bật xuống (bật nút nấu) khoảng 2 – 3 lần để cháo chín nhừ.

Trước khi dùng hãy nếu muốn ăn ngọt thì có thể cho đường, muốn ăn mặn hãy nêm chút hạt nêm hoặc nước mắm.

Những lưu ý khi sử dụng hạt dẻ

Dưới đây là những lưu ý mà mọi người nên biết khi sử dụng hạt dẻ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe:

Những đối tượng không nên ăn hạt dẻ

Mặc dù là một món ăn ngon và bổ dưỡng nhưng những người thuộc trường hợp dưới đây không nên ăn loại thực phẩm này:

• Người cao tuổi: Chức năng tiêu hóa của người cao tuổi thường bị suy giảm. Nếu ăn quá nhiều hạt dẻ cùng lúc sẽ gây ra các triệu chứng như đau bụng, khó tiêu, hóc nghẹn và tổn thương tỳ vị. Vì vậy, người cao tuổi không nên ăn quá 50-70 gram hạt này mỗi tuần.
• Người có vấn đề về dạ dày: Người bị các vấn đề về dạ dày nên hạn chế ăn nhiều hạt dẻ để tránh kích thích dạ dày sản xuất nhiều axit, gây quá tải cho dạ dày và có thể dẫn đến xuất huyết dạ dày.
• Người bị đái tháo đường: Hạt dẻ chứa một lượng tinh bộ khá cao. Do đó, người bị đái tháo đường nên hạn chế ăn hạt dẻ (đặc biệt là món hạt rang đường) để tránh tăng đường huyết đột ngột

Một số câu hỏi

Phụ nữ mang thai có nên ăn hạt dẻ không?

Hạt dẻ có nhiều chất dinh dưỡng quan trọng và có thể đưa vào chế độ ăn uống của phụ nữ mang thai. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để xác định liều lượng thích hợp và đảm bảo rằng việc ăn hạt này phù hợp với tình trạng sức khỏe của từng mẹ bầu.

Hạt dẻ có gây tăng cân không?

Hạt dẻ có nhiều calo, protein và chất béo nên sẽ gây tăng cân nếu ăn quá nhiều. Tuy nhiên, chỉ cần kiểm soát lượng hạt ăn trong một ngày, kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh, luyện tập thể dục thể thao thì sẽ duy trì được vóc dáng.

Cách bảo quản hạt dẻ

Có nhiều cách để bảo quản hạt dẻ tươi và đã rang mà mọi người có thể tham khảo:

• Bảo quản hạt dẻ tươi: Đặt hạt trong túi thực phẩm có lỗ thoát khí và đặt trong ngăn mát tủ lạnh để bảo quản khoảng 15 ngày. 
• Bảo quản hạt đã rang: Hạt rang nên được đặt trong hộp kín nắp và sử dụng trong vòng 1 – 2 ngày. Khi ăn, hâm nóng hạt dẻ trong lò vi sóng để giữ hương vị ban đầu
• Bảo quản bằng cách phơi khô: Phơi hạt trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời từ 3 – 4 ngày, sau đó đặt trong túi nilon, buộc kín và trong thùng gỗ hoặc hộp cát mịn dày từ 4 – 6cm. Để thùng gỗ ở nơi khô ráo và thoáng mát.
• Bảo quản trong ngăn đá: Rửa sạch hạt dẻ rồi cho vào túi hút chân không và để trong ngăn đông tủ lạnh để bảo quản trong khoảng 6 tháng.
• Bảo quản bằng rượu: Ngâm hạt dẻ trong rượu giúp hạt luôn tươi ngon và có thể chế biến thành các món tráng miệng

• Người bị cảm, sốt rét, kiết lị hoặc phụ nữ sau sinh: Những người này không nên ăn quá 10 hạt mỗi ngày để tránh tình trạng táo bón.
• Trẻ nhỏ: Trẻ nhỏ có hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, vì vậy không nên ăn quá nhiều hạt để tránh gây đau bụng.